Odczulanie, czyli immunoterapia alergenowa jest obecnie najskuteczniejszą metodą walki z alergią. To jedyny przyczynowy sposób leczenia alergii dostępny we współczesnej medycynie.

Ta sama substancja, która jest powodem alergii może pomóc ją zwalczyć. Odczulanie ma na celu zwiększenie u chorego tolerancji na te alergeny, które wywołują objawy choroby alergicznej. Polega na podawaniu tych właśnie alergenów w coraz większych dawkach. Dzięki stopniowemu zwiększaniu dawki, a później regularnemu jej przyjmowaniu, organizm oswaja się z alergenem i przestaje traktować go jak wroga - mechanizm alergii zostaje wygaszony, objawy zmniejszają się, a czasem ustępują całkowicie.

Osobą, która po przeprowadzeniu badań diagnostycznych i dokładnej analizie danych klinicznych pacjenta może podjąć decyzję o rozpoczęciu i prowadzeniu odczulania jest lekarz alergolog.

Kto jest kandydatem do odczulania?

Lekarz alergolog rozważa rozpoczęcie odczulania gdy:

1. Rozpoznał chorobę alergiczną, którą można skutecznie leczyć odczulaniem. Odczulanie jest sposobem leczenia chorych cierpiących na:
   • alergiczny nieżyt nosa
   • alergiczne zapalenie spojówek
   • astmę alergiczną
   • alergiczne reakcje po użądleniu owadów
   • w uzasadnionych przypadkach podejmowane jest również odczulanie u chorych z atopowym zapaleniem skóry
2. Uzyskał dodatni wynik testów skórnych z danym alergenem i/lub potwierdzona została podwyższona wartość swoistych alergenowo przeciwciał IgE we krwi. W przypadku reakcji po użądleniu, potwierdzona została nadwrażliwość na jady owadów błonkoskrzydłych.
3. W rozmowie ustalił ścisłe powiązanie dodatnich wyników testów z obserwowanymi w określonym czasie objawami, np. chory ma dodatni wynik testu na trawy i objawy alergii występujące w okresie pylenia traw.
4. Usunięcie uczulającego alergenu z otoczenia chorego nie jest możliwe.
5. Upewnił się, że pacjent jest zdecydowany podjąć tego typu leczenie.

Kiedy odczulenie nie może być stosowane?

Przed podjęciem decyzji o odczulaniu należy wspólnie z alergologiem przedyskutować, czy istnieją ważne powody, aby tego typu leczenia nie rozpoczynać.

Immunoterapii alergenowej nie prowadzi się w przypadku:

1. braku zapewnienia ze strony pacjenta o ścisłej współpracy z lekarzem, gdy nie jest przestrzegany schemat leczenia lub pacjent nie stosuje się do zaleceń alergologa
2. współwystępowania chorób autoimmunologicznych i złośliwych nowotworów
3. ciężkich niedoborów immunologicznych
4. występowania astmy niekontrolowanej
5. ciąży - nie rozpoczyna się leczenia, ale jeśli już trwa można kontynuować.

Czy immunoterapia jest skuteczna?

Immunoterapia alergenowa, zwana potocznie odczulaniem, to jedyna przyczynowa i obecnie najskuteczniejsza metoda leczenia choroby alergicznej, która pozwala na kontrolowanie choroby i powstrzymuje jej rozwój. Odczulanie działa na przyczynę choroby alergicznej, zmniejsza wrażliwość układu odpornościowego na czynniki powodujące objawy.

Poprzez długofalową modyfikację układu odpornościowego, immunoterapia ostatecznie umożliwia organizmowi lepszą tolerancję obecności alergenów:

1. zmniejsza, a nawet likwiduje objawy alergii
2. znacznie ogranicza przyjmowanie leków przeciwalergicznych
3. zapobiega rozwojowi astmy
4. zmniejsza ryzyko kolejnych uczuleń

Najwyższą skuteczność immunoterapii uzyskuje się w przypadku alergii na jady owadów, pyłki roślin i roztocze kurzu domowego, nieco niższą w alergii na pleśnie i zwierzęta.

Odczulanie jest skuteczne, o ile dawka alergenu przyjmowana jest regularnie. Pierwsze rezultaty można zaobserwować już nawet po pierwszym roku lub sezonie odczulania. Trwały efekt wymaga minimum 3 do 5 lat leczenia.

Immunoterapia na ogół prowadzi do wyraźnej i trwałej poprawy jakości życia. Alergik nie ma objawów choroby, prowadzi aktywne życie, choroba nie przeszkadza mu w nauce bądź pracy. Odczulanie jest tym skuteczniejsze, im wcześniej zostanie rozpoczęte. Może być stosowane już u dzieci powyżej 5-go roku życia.

Jak to się robi?

Szczepionka zawierająca alergeny może być podawana dwiema metodami:

metoda podjęzykowa Szczepionka jest postaci kropli lub tabletek podjęzykowych, przyjmowanych przez pacjenta samodzielnie w domu

metoda podskórna Szczepionka jest w formie zastrzyków podawanych regularnie w gabinecie alergologa

Niezależnie od wybranej metody odczulania, leczenie to zawsze składa się z dwóch faz:

1. Leczenia wstępnego - przyjmowanie stopniowo coraz większych dawek alergenu, aż do osiągnięcia skutecznej dawki maksymalnej, dobrze tolerowanej przez pacjenta
2. Leczenia podtrzymującego – regularne przyjmowanie osiągniętej w leczeniu wstępnym maksymalnej dawki alergenu przez okres co najmniej 3 do 5 lat

Najczęściej zadawane pytania dotyczące odczulania

Na czym polega odczulanie?

Odczulanie polega na podawaniu coraz wyższych dawek alergenu, na który uczulony jest pacjent, w celu zmniejszenia uwrażliwienia organizmu.

Czy odczulanie i immunoterapia to to samo?

Tak, odczulanie i immunoterapia alergenowa to terminy stosowane wymiennie.

Z jakich etapów składa się odczulanie?

Odczulanie składa się z dwóch etapów:

• leczenie wstępne - przyjmowanie coraz większych dawek alergenu do osiągnięcia dawki maksymalnej
• leczenie podtrzymujące - przyjmowanie stałej dawki alergenu przez okres min. 3 - 5 lat.

Czy lekarz POZ może podjąć decyzję o odczulaniu?

Zazwyczaj lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, który podejrzewa u pacjenta chorobę alergiczną, kieruje go na konsultację do lekarza alergologa. To w gabinecie alergologicznym po przeprowadzeniu badań diagnostycznych i zbadaniu stanu pacjenta zapada decyzja o odczulaniu. W kolejnych etapach leczenia to lekarz alergolog nadzoruje jego przebieg.

Jaki efekt uzyskuje się w wyniku odczulania?

Odczulanie na ogół:

• zmniejsza, a nawet likwiduje objawy alergii
• znacznie ogranicza przyjmowanie leków przeciwalergicznych
• zapobiega rozwojowi astmy
• zmniejsza ryzyko kolejnych uczuleń.

Odczulanie zazwyczaj prowadzi do wyraźnej i trwałej poprawy jakości życia.

W przypadku jakich chorób alergicznych możliwe jest odczulanie?

Odczulanie jest prowadzone w przypadku:

• alergicznego nieżytu nosa,
• alergicznego zapalenia spojówek,
• astmy oskrzelowej i alergicznych reakcji na użądlenia owadów.
• w uzasadnionych przypadkach podejmowane jest również odczulanie u chorych z atopowym zapaleniem skóry

Jakie są metody odczulania?

Obecnie znane są dwie metody odczulania:

• metoda podjęzykowa – przyjmowanie alergenu w postaci kropli lub tabletek pod język
• metoda podskórna – przyjmowanie alergenu w postaci zastrzyków podskórnych.

Co oznacza skrót SLIT?

Skrót SLIT oznacza metodę podjęzykową odczulania. Skrót pochodzi od angielskiego terminu: sublingual immunotherapy.

Czy metodą podjęzykową można odczulać również dzieci czy tylko dorosłych?

Metodą podjęzykową można odczulać zarówno dorosłych, jak i dzieci (powyżej 5. roku życia).

Czy odczulanie metodą podjęzykową jest bezpieczne?

Metoda podjęzykowa odczulania posiada wysoki profil bezpieczeństwa i jest dobrze tolerowana zarówno u dorosłych, jak i dzieci. Niemniej jednak, podobnie jak każda szczepionka, również szczepionka stosowana podjęzykowo może spowodować działania niepożądane.

Czy przyjmowanie szczepionki podjęzykowej jest skomplikowane?

Nie. W ciągu dnia dawkę kropli lub tabletkę nanosi się na błonę śluzową pod językiem. Szczepionkę należy przetrzymać w tym miejscu przez 2 minuty i następnie połknąć.

Jak należy przechowywać szczepionkę podjęzykową?

Przed otwarciem, szczepionkę w postaci kropli należy przechowywać w lodówce w temperaturze 2-8°C. Po otwarciu, w trakcie stosowania, fiolka ze szczepionką może być przechowywana przez miesiąc poza lodówką, w temperaturze do 25°C. Szczepionka w postaci tabletek może być przechowywana w temperaturze pokojowej.

W jakim wieku można rozpocząć odczulanie u dzieci?

Odczulanie można rozpocząć już u dzieci powyżej 5. roku życia, po wcześniejszej konsultacji z lekarzem.

Jakie są zalety odczulania metodą podjęzykową?

Immunoterapia podjęzykowa to wygodna metoda odczulania, która ze względu na wysoki profil bezpieczeństwa może być wykonywana samodzielnie przez pacjenta w domu. Polega ona na przyjmowaniu kropli lub tabletek podjęzykowo, co eliminuje konieczność częstego wykonywania zastrzyków.

Kto może się odczulać metodą podjęzykową?

Metoda podjęzykowa jest adresowana do wszystkich osób, którym lekarz zalecił odczulanie.

Czy przyjmowanie szczepionki odczulającej trwa nieprzerwanie przez cały rok?

W przypadku alergenów całorocznych (np. roztocze kurzu domowego) leczenie musi być kontynuowane przez cały rok. W przypadku alergii sezonowej (na pyłki traw, drzew, chwastów) odczulanie podjęzykowe nie musi trwać cały rok, może być prowadzone sezonowo, kilka miesięcy w roku.

Jak długo powinno trwać odczulanie?

Proces odczulania trwa przeciętnie od 3 do 5 lat.

Po jakim czasie odczulania można zauważyć poprawę?

Efekty odczulania można zauważyć już po pierwszym roku lub sezonie stosowania szczepionki.

Czym różni się odczulanie podjęzykowe prowadzone szczepionką w postaci kropli od szczepionki w postaci tabletek?

Krople i tabletki to dostępne w Polsce dwie formy szczepionek podjęzykowych. Krople nanosi się pod język przy użyciu dozownika (pompki). Dozownik umożliwia łatwe i precyzyjne odmierzenie dawki szczepionki oraz umieszczenie jej we właściwym miejscu. Tabletkę po wyjęciu z blistra wkłada się bezpośrednio pod język. Jest to aktualnie najnowocześniejsza forma odczulania.

Gdzie znajdę gabinet odczulający metodą podjęzykową?

Przykładową listę gabinetów, w których można zasięgnąć informacji na temat odczulania podjęzykowego, można znaleźć tutaj.

Jaki jest koszt odczulania podjęzykowego?

Biorąc pod uwagę tylko koszt zakupu szczepionki odczulanie podskórne jest tańsze niż odczulanie podjęzykowe (szczepionka w kroplach kosztuje ok. 270zł za opakowanie, w tabletkach ok. 400zł). Szczepionki podjęzykowe nie są refundowane przez państwo. Jeżeli jednak policzy się koszty związane z regularnymi dojazdami do gabinetu alergologicznego na szczepienia podskórne, nieobecnością w pracy lub szkole, czasem spędzonym w gabinecie lekarskim to może okazać się, że koszty odczulania podskórnego i podjęzykowego są porównywalne.

Czy jest górna granica wieku dla pacjentów chcących się odczulić?

Nie, nie ma górnej granicy wieku dla pacjentów chcących się odczulać. Odczulani mogą być pacjenci nawet w podeszłym wieku.

Czy metody odczulania podskórna i podjęzykowa różnią się między sobą skutecznością?

Nie, obie metody charakteryzują się wysoka skutecznością. W przypadku metody podjęzykowej występuje mniej działań niepożądanych - jest ona bezpieczniejsza.

Czy odczulanie metodą podskórną jest bolesne?

Odczulanie metodą podskórną polega na podawaniu szczepionki w formie zastrzyku. Zastrzyki nie są bolesne, ale po wstrzyknięciu może pojawiać się reakcja miejscowa. Niekiedy odczyn może być dość duży, bardzo rzadko mogą też wystąpić niekorzystne reakcje ogólne o różnym stopniu nasilenia (świąd skóry, pokrzywka, zaostrzenie astmy, zasłabnięcie, wstrząs anafilaktyczny). Lekarz jest na to przygotowany i umie je opanować.